Jan Kowalczyk. Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary 2013. ISBN 978-83-62830-17-6, s. 136.
Cena: 30,00 21,00 PLN (brutto).
Sosna zwyczajna jest podstawowym gatunkiem lasotwórczym w Polsce. Drzewostany sosnowe są odnawiane głównie w sposób sztuczny, przez sadzenie. Istotne jest zatem poznanie zależności genetycznych pomiędzy populacjami matecznymi i potomnymi sosny zwyczajnej na poziomie cech ilościowych i zmienności DNA. W tym celu przeprowadzono badania na wybranych powierzchniach doświadczalnych. Badano pięć drzewostanów matecznych i pięć siedmioletnich upraw potomnych ze sztucznego odnowienia. Powierzchnie doświadczalne wybrano tak, aby reprezentowały obszar całego kraju. Założono je w nadleśnictwach: Supraśl, Żednia, Woziwoda, Rytel, Gubin, Spała, Brzeziny i Syców. Pod względem fenotypu oceniono blisko 53 tys. drzewek na uprawach potomnych, należących do 250 potomstw z wolnego zapylenia. W badaniach DNA przebadano 1182 osobniki, z czego 234 drzewa stanowiły pokolenie rodzicielskie.
Na podstawie analizy cech ilościowych młodych drzewek w pokoleniach potomnych, określono komponenty zmienności genetycznej i środowiskowej oraz ich wpływ na wysokość drzew i wartość wybranych cech jakościowych. Zmienność fenologiczną oceniono na podstawie pędzenia wiosennego drzew matecznych oraz ich potomstwa. Badano także zmienność chloroplastowego DNA, dziedziczonego u sosny w linii ojcowskiej. Na podstawie danych z obserwacji i z pomiarów obliczono podstawowe parametry genetyczne badanych potomstw. Do badań DNA wytypowano potomstwa na podstawie wyników obserwacji fenologicznych, pomiarów wysokości i oceny cech jakościowych. Stopień pokrewieństwa osobników, w ramach rodu z wolnego zapylenia, oceniono pośrednio, poprzez analizę tzw. efektywnej liczby ojców. Zależności pomiędzy efektywną liczbą ojców i wskaźnikami genetycznymi analizowano w powiązaniu ze średnią rodową cech ilościowych.
Udowodniono zależność pomiędzy efektywną liczbą ojców a średnim przyrostem wysokości. W badanych młodych uprawach sosnowych, większa liczba ojców w potomstwie z wolnego zapylenia, skutkuje słabszym przyrostem wysokości. Pod względem struktury genetycznej badane populacje wykazały znaczne podobieństwo. Różnice pomiędzy populacjami potomną i mateczną (badane testem AMOVA) nie były istotne statystycznie. Uzyskane wyniki dowiodły, że odnowienie sztuczne nie zawęża zmienności genetycznej w populacji.
Wyniki znajdą bardzo szerokie zastosowanie w praktyce leśnej. Można je będzie wykorzystać w pracach nad genetycznym udoskonalaniem sosny zwyczajnej oraz w działaniach z zakresu ochrony leśnych zasobów genowych. Przyczynią się też do bliższego poznania uwarunkowań przekazywania genów pomiędzy pokoleniami i kształtowania struktury genetycznej populacji sosny zwyczajnej powstających ze sztucznego odnowienia.
