Antropogeniczne przekształcenia środowiska Królestwa Kongresowego w kontekście procesów modernizacyjnych

Opis projektu

Każdy las ma swoją niepowtarzalną historię i jego przeszłość może świadczyć o bardziej  generalnych zmianach dziejących się w tle. W tym kontekście istotnym badawczo tematem jest kwestia instalowania się na ziemiach polskich pod zaborami procesów modernizacyjnych i tego w jaki sposób (z jednej strony) wpływały one na życie ówczesnego społeczeństwa, ale również na to z jakimi długofalowymi skutkami tych procesów mamy dziś do czynienia. Nadrzędnym celem projektu jest zbadanie tego w jaki sposób procesy modernizacyjne odbiły swoje piętno na dziejach Puszczy Kampinoskiej (ob. Kampinoski Park Narodowy). Stąd zasadnicze badania będą polegać na zbadaniu tego: 1) w jaki sposób wyglądało instalowanie na terenach Królestwa Kongresowego „nowoczesnej” gospodarki leśnej, 2) jak odbywało się meliorowanie mokradeł i 3) w jaki sposób postępowały kolejne fale kolonizacji wewnętrznej. Wybór Puszczy Kampinoskiej wydaje się całkiem oczywisty. Po pierwsze w Archiwum Głównym Akt  Dawnych w Warszawie zachowało się około 120 planów Puszczy i jej otuliny. Rozpiętość czasowa tych  planów mieści się między ok. 1790 a 1870 r. W kontekście tego, że w trakcie II wojny światowej wiele  z dziewiętnastowiecznego zasobu Archiwum Głównego w Warszawie uległo zniszczeniu wspomniane mapy stanowią bezcenne (i do tej pory zupełnie niewykorzystane) źródło do obserwacji interesujących nas zagadnień. Projekt wpisuje się w nurt badań historii środowiskowej, która od kilku dekad jest intensywnie  rozwijana w Europie Zachodniej. Ma on na celu dokładne zrozumienie wzajemnych interakcji między  człowiekiem a środowiskiem, które zachodziły w przeszłości. W związku z tym wiele z badań  historyczno-środowiskowych realizowanych na Zachodzie ma charakter interdyscyplinarny. Tak samo w wypadku opisywanego tu projektu poza badaniami historycznymi i kartograficznymi będą  prowadzone prace opierające się na tzw. archiwach natury. W projekt zaangażowani będą paleoekolodzy, dendrochronolodzy i genetycy drzew. Takie kompleksowe podejście pozwoli na  wzajemne uzupełnianie się poszczególnych źródeł. Dzięki temu będziemy w stanie lepiej i dokładniej  zrozumieć skutki środowiskowe procesów modernizacyjnych jakie zachodziły na terenie Puszczy  Kampinoskiej w przeszłości. Dodatkowo przeszłość tego lasu zostanie uzupełniona badaniami nad innymi skupiskami leśnymi w XIX w. Ze względu na brak archiwaliów pisanych związanych z Leśnictwem Kampinos kwerendy uzupełniające zostaną przeprowadzone w archiwach państwowych  w Radomiu, Lublinie czy Krakowie. Dzięki temu wyjściu poza Kampinos będziemy chcieli lepiej  zrozumieć to w jaki sposób gospodarowano lasami rządowymi i prywatnymi w XIX-wiecznej  kongresówce i w jaki sposób procesy widoczne na terenie Kampinosu wpisywały się w ogólne trendy,  a na ile były unikatowe. Projekt ma szansę w znaczny sposób przyczynić się do rozwoju historii środowiskowej  w Polsce. Dodatkowo wpłynie także na historię lokalną Puszczy Kampinoskiej i pozwoli lepiej  zrozumieć jej przeszłość.

Cele projektu

– zbadanie dynamiki zmian środowiskowych wynikających z antropopresji w XIX wieku na terenie środkowej Polski (obszar Królestwa Kongresowego),

– zbudowanie dokładnego modelu przemian środowiskowych dla Puszczy Kampinoskiej od końca XVIII w.,

– stworzenie podstaw badawczych związanych z historią instalowania gospodarki leśnej na ziemiach polskich na przełomie XVIII i XIX wieku.

Charakterystyka projektu

Projekt ma interdyscyplinarny charakter i łączy w sobie wiele dyscyplin: historię środowiska, historię kartografii, modelowanie przestrzenne, badania paleoekologiczne, dendrochronologię i genetykę drzew. Przewidywane wyniki prac badawczych założonych w projekcie będą miały szansę poszerzyć znacząco naszą wiedzę na temat zmian środowiskowych w epoce intensywnych prac modernizacyjnych na przełomie XVIII i XIX w. Pisząc wprost – dzięki niemu będziemy mieli większą świadomość kontekstu przemian środowiska naturalnego w przeszłości oraz długofalowych skutków tych działań.

Zakres uczestnictwa IBL

Instytut Badawczy Leśnictwa jest Partnerem w konsorcjum powołanym do realizacji projektu.

Wykonawcy projektu

Zakład Hodowli Lasu Genetyki Drzew Leśnych

Partnerzy

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN (Lider),
Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary (Partner).