Identyfikacja przyczyn spałowania drzewostanów bukowych przez jeleniowate oraz propozycje działań ochronnych

Opis projektu

Szkody powodowane przez zwierzynę w drzewostanach młodszych klas wieku są problemem obecnym w polskim leśnictwie od wielu lat i przynoszącym wymierne straty gospodarce leśnej. Z uwagi na głównych sprawców uszkodzeń, termin „zwierzyna” można zawęzić do dwóch rodzimych przedstawicieli jeleniowatych: jelenia (Cervus elaphus) i łosia (Alces alces) oraz introdukowanego u nas daniela (Dama dama).

Rozmiar i nasilenie uszkodzeń drzew powodowanych przez tę grupę zwierząt spowodowane zjadaniem kory i łyka (czyli tzw. spałowaniem) jest zmienne w czasie oraz przestrzeni i zależne nie tylko od liczebności jeleniowatych, lecz także od dostępności i jakości pokarmu oraz stresu jakiemu poddane są zwierzęta.

Jak stwierdzono w licznych badaniach (przegląd u Verheyden et al. 2006) jeleniowate spałują najczęściej gatunki iglaste, takie jak świerk i sosna. W przypadku, gatunków liściastych zdecydowanie preferują topole i jesiony. Buk spałowany jest zazwyczaj sporadycznie, a szkody powodowane przez jeleniowate w wyniku zjadania kory tego gatunku w Europie uznawano dotąd za mało istotne. Dlatego też z dużym zdziwieniem przyjęto fakt, iż w Polsce północno – zachodniej występuje silna presja jeleni na drzewostany bukowe w wieku 20 – 30 lat. Pomimo, iż jest to zjawisko nowe zarówno w literaturze naukowej jak i w praktyce leśnej, coraz większa liczba nadleśnictw sygnalizuje występowanie podobnego problemu. W niektórych z nich, na przykład w Nadleśnictwie Czaplinek i Nadleśnictwie Polanów (RDLP Szczecinek) szkody powstałe w wyniku spałowania młodników i tyczkowin bukowych są tak dotkliwe, że istnieją obawy o trwałość uszkodzonych drzewostanów. W celu utrzymania trwałości lasu w uszkodzonych drzewostanach nadleśnictwa wydają ogromne kwoty, które przeznaczone są na zabiegi związane z zabezpieczeniem nieospałowanych i częściowo już ospałowanych drzew, rokujących jeszcze nadzieję na przeżycie i zabliźnienie ran.

W tym konkretnym przypadku istnieją dwa podstawowe problemy, przed rozwiązaniem których stoi administracja leśna. Pierwszy z nich związany jest z ekologią i biologią jelenia szlachetnego i odnosi się do rozpoznania przyczyn tak silnej presji jeleni na drzewostany bukowe. Drugi z kolei z ochroną lasu i odnosi się do skutecznych metod ochrony drzew przed spałowaniem ich przez jelenie.

Rozwiązanie dwóch wymienionych wyżej problemów umożliwi ograniczenie szkód powstałych w drzewostanach bukowych w wyniku spałowania do poziomu szkód ekonomicznie znośnych, nie stwarzających zagrożenia dla trwałości lasu.

Cele projektu

Celem jest określenie zarówno przyczyn (lub przyczyny) spałowania drzewostanów bukowych przez jelenie, jak i efektywności (w tym ekonomicznej) metod ochrony drzew. Oszacowane zostaną zależności pomiędzy presją jeleni na drzewostany bukowe, zagęszczeniem ich populacji, sezonowymi migracjami tego gatunku, dostępnością bazy żerowej oraz stresem generowanym przez wilki.

Wymiernym efektem proponowanego tematu będzie wskazanie przyczyn spałowania oraz najbardziej efektywnych metod zabezpieczania drzew przed spałowaniem.

Charakterystyka projektu

Projekt ma charakter naukowy oraz aplikacyjny.

Zakres uczestnictwa IBL

Projekt jest realizowany przez pracowników Zakładu Ekologii Lasu IBL.

Wykonawcy projektu

Partnerzy