Opracowanie metody prognozowania zagrożenia drzewostanów dębowych przez ważniejsze gatunki owadów liściożernych

Opis projektu

Drzewostany dębowe w Polsce są stale narażone na uszkodzenia powodowane przez owady liściożerne, tzw. foliofagi. Do najważniejszych foliofagów dębu należą niektóre gatunki z rodziny zwójkowatych (Tortricidae) i miernikowcowatych (Geometridae). Występujący cyklicznie ubytek aparatu asymilacyjnego (defoliacja) powoduje spadek przyrostu, obniżenie kondycji i odporności drzew, a jednocześnie wzrost ich podatności na oddziaływanie innych niekorzystnych czynników, takich jak susze, szkodniki wtórne itp. Tym samym niezbędne staje się opracowanie metodyki prognozowania przyszłego zagrożenia drzewostanów przez ważniejsze gatunki foliofagów, co pozwoli z jednej strony na monitoring rozwoju ich populacji, z drugiej natomiast da podstawę do podjęcia decyzji o zabiegach ich ograniczania.

Metody prognozowania defoliacji w drzewostanach dębowych powinny być oparte przede wszystkim na informacji o liczebności populacji foliofagów. Dane tego rodzaju uzyskać można na kilka różnych sposobów, wśród których wymienić należy zliczanie jaj i wylęgających się gąsienic na pędach roślin żywicielskich, odłowy osobników dorosłych do różnego rodzaju pułapek itp. Pośrednio zagęszczenie populacji foliofaga można również ustalić w oparciu o ilość ekskrementów produkowanych w stadium larwalnym. Pomimo istnienia stosunkowo szerokiego wachlarza metod prognostycznych, kryteria ich stosowania nie zostały dotąd opracowane w zadowalającym stopniu i w praktyce metody te nie są na szerszą skalę wykorzystywane.

Obecnie do oceny zagrożenia ze strony owadów foliofagicznych w drzewostanach dębowych w Polsce najczęściej stosuje się wzrokową ocenę ubytku aparatu asymilacyjnego. Metoda ta, jakkolwiek prosta pod względem wykonania i nie wymagająca dużych nakładów pracy, może być obarczona dużym błędem, bowiem szacowanie defoliacji ma w dużej mierze charakter subiektywny. Ponadto ocena defoliacji nie może być uznana za metodę prognozowania zagrożenia, a jedynie za narzędzie oszacowania stopnia uszkodzenia aparatu asymilacyjnego.

Powyższe fakty wskazują na konieczność weryfikacji i udoskonalenia znanych metod prognozowania zagrożenia ze strony foliofagów w drzewostanach dębowych. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie szeregu doświadczeń w obiektach badań cechujących się różnym stopniem nasilenia uszkodzeń aparatu asymilacyjnego przez foliofagi. W realizowanym projekcie badawczym przeprowadzane są doświadczenia, których celem jest określenie zagęszczenia populacji wybranych gatunków zwójek i miernikowców będących foliofagami dębu. Wybór gatunków podyktowany jest brakiem wystarczająco skutecznych metod prognozowania powodowanego przez nie zagrożenia, jak również ich największym znaczeniem w zespole foliofagów dębu. Cel badań zrealizowany jest na podstawie: liczby gąsienic na pędach pobranych z drzew próbnych, ilości motyli odłowionych do pułapek feromonowych, kołnierzowych i na drzewach z opaskami lepowymi, ilości ekskrementów produkowanych wiosną przez żerujące larwy. Oprócz tego udoskonalana jest metoda oceny defoliacji drzew poprzez wprowadzenie narzędzi uniezależniających wynik oceny od obserwatora. Opracowane zostają zasady gromadzenia i wizualizacji danych dotyczących uszkodzenia aparatu asymilacyjnego.

Wymiernym rezultatem realizacji badań będzie opracowanie projektu metody prognozowania zagrożenia drzewostanów dębowych przez wybrane gatunki owadów liściożernych. Proponowana metoda będzie służyć zarówno do celów monitoringowych, jak też jako podstawowy element przy podejmowaniu decyzji o zabiegach ograniczania populacji foliofagów.

Cele projektu

Celem podejmowanych badań jest opracowanie metodyki prognozowania zagrożenia ze strony ważniejszych gatunków owadów liściożernych w drzewostanach dębowych.

Charakterystyka projektu

Projekt ma charakter naukowy oraz aplikacyjny.

Zakres uczestnictwa IBL

Projekt jest realizowany przez pracowników Zakładu Ochrony Lasu IBL.

Wykonawcy projektu

Prof. dr hab. Andrzej Kolk,

Dr hab. Lidia Sukovata,

Dr inż. Tomasz Jabłoński,

Dr inż. Tomasz Jaworski,

Dr inż. Radosław Plewa,

Dr inż. Grzegorz Tarwacki,

Mgr inż. Sławomir Ślusarski

Wojciech Janiszewski

Danuta Smyklińska

Partnerzy